Hajduci - severoistočne Srbije

Ilustracija: Anđela Đermanović

Od davnina su se stanovnici ovog prostora odmetali u hajduke, borili se protiv Turaka a hajdučija se zadržala sve do tridesetih godina prošlog veka. Brojne legende i priče o hajducima sa ovog prostora prisutne su i danas u narodu. Sama geografija Đerdapske regije igrala je najvažniju ulogu i razloge za odmetanje u hajduke. Uslovi su bili više nego povoljni za napade na karavane, guste bukove i hrastove šume služile su za sakrivanje, a obale Dunava krečnjačkim zidom štitile su hajduke od turskih potera.

 

Na ovim prostorima hajdukovali su Starina Novak i Hajduk Rajko. Tridesetih godina prošlog veka na ovim prostorima od Bugara kasnije i od jugoslovenskih žandarma sakrivali su se i napadali ih Ilija Golubović, Strujić, Mitrović, braća Barbulović, Radovanović, Jorgovan Mihajlović, Pavle Dokić, Draža Gligorijević kao i mnogi drugi. Tu je i hajduk koji je još za života ušao u legendu i o kome su sa strahovanjem pričali ne samo ljudi iz Homolja, nego i stanovnici Đerdapske regije, čuveni Ivan Babejić. 

Starina Novak rođen je u Poreču negde oko 1530. godine, a poginuo je u Klužu (Rumunija) 1601. godine. U narodu je ostao upamćen po svojoj hrabrosti, ali i pravičnosti, tako da je postao nacionalni heroj Srbije i Rumunije. U narodnoj tradiciji njegova hrabrost opevana je kako u srpskim tako i u vlaškim pesmama: Starina Novak i Deli Radivoje, Starina Novak i knez Bogosav, u vlaškoj: Knćiku lu Baba Novak, Grujica a lu Novak, kao i mnogim drugim koje su deo kolektivnog sećanja na velikog junaka.

                                                    

Udaljena tri kilometra od samog centra Majdanpeka, nalazi se pećina koja je dobila naziv po legendarnom Hajduk Rajku, koji je po narodnom predanju živeo nedaleko od današnjeg Majdanpeka, na mestu koje se danas naziva Rajkovo. Prema legendi, Rajko je danju držao mehanu, a noću pljačkao karavane i Turke koji su prolazili putem koji je vodio od Majdanpeka ka Donjem Milanovcu. Veruje se da je rodom iz Rakove bare kod Kučeva, preselivši se u Majdanpek gde je držao mehanu, živeo je u XVII veku, međutim ne postoje pisani tragovi da je hajduk Rajko stvarno živeo. To naravno nije sprečilo stvaranje niza legendi o Hajduk Rajku i njegovom blagu. Jedna od legendi kaže da je Hajduk Rajko u svojoj mehani opijao goste koje je kasnije pljačkao, a opljačkano blago sakrivao u pećini. Po drugoj Rajko je sarađivao sa Popom Martinom koji je sahranjen u Bugarskoj i na čijem se grobu nalazi ruka sa četiri prsta. Legenda kaže da je Martin koji je prema priči živeo u Grockoj, u torbi punoj oraha slao poruke Rajku, obaveštavajući ga kada turske lađe kreću iz Beograda ka Crnom moru. Kada bi turske lađe došle nadomak današnjeg Boljetina, Rajko bi ih sa svojih trideset hajduka čamcima presretao, kačio se na brodove i tako ih pljačkao. Plen sa opljačkanih barki podelio bi među svojom družinom, jedan deo je davao sirotinji, dok je svoj deo sakrivao u pećini. Nakon višegodišnje borbe, kaže legenda, Turci su ga uhvatili i obesili. 

Ima i onih koji tvrde da je Hajduk Rajko uspeo da pobegne turskoj poteri, zametne trag, pa tako neki govore da je prebegao u današnju Rumuniju, drugi veruju da je otišao na jug, po trećima pobegao je na istok. Bilo kako bilo, Rajkova pećina i dalje mami svojim pećinskim nakitom turiste, ali i po nekog tragača za zakopanim blagom i ostale avanturiste. Među tragačima za blagom i raznim avanturistima, vlada verovanje da ukoliko pronađu uklesanu šaku sa četiri prsta u pećini to je jasan pokazatelj da se tu nalazi nebrojeno sakriveno blago Hajduka Rajka.

Jelena Bujdić Krečković

Aleksandar Repedžić

LEGENDE, MITOVI I NARODNI OBIČAJI ĐERDAPA