Od Argonauta do Kraku lu Jordana

Anđela Đermanović

Jason i Argonauti su u potrazi za zlatnim runom pre 7.000 godina, kako to beleži starogrčka legenda plovili i Dunavom. Istina, on se u to  doba zvao Istar i povezivao je Crno i Jadransko more.

Ispunivši sve teške zadatke i uslove dobijene od Ajeta i uz Medejinu pomoć došavši do zlatnog runa, Jason je sa svojom posadom na brodu Argu i sa Medejom, na povratku sa Kolhide uplovio u Istar (Dunav). Saznavši za Jasonovo i Medejino bekstvo i krađu zlatnog runa, Ajet se dao u poteru za Argoom. Tada je Medeja, kako bi ga usporila, ubila svoga brata Apsirta, koga je povela sa sobom na brod, pa je tu i tamo bacala u vodu po neki  deo njegovog raskomadanog tela. Nesrećni Ajet, pokušavajući da prikupi sve komade tela svog voljenog sina, izgubio je veoma mnogo vremena, i tako beguncima omogućio da pobegnu dovoljno daleko.

 

Legenda o zlatnom runu ima potporu u prastarom načinu dobijanja zlata potapanjem ovnujskog runa, na koje se sipa rečni pesak i na kojem nakon ispiranja ostaju zlatne čestice, koji i danas primenjuju ispirači na Peku. Inače, istočna Srbija je odvajkada poznata po zlatonosnim rekama, a Majdanpek koji slovi za grad bakra i zlata deo svog imena duguje reci Pek, tačnije reči pekos koja na grčkom znači ovčije runo. Naime, za samo ispiranje zlata Grci su koristili ovčije runo koje su polagali u korito reke. Ovu drevnu ispiračku tehniku, koju su Grci, prema Herodotu, preuzeli od Kolhiđana, prihvatili su stanovnici doline Peka. Kasnije je lokalno stanovništvo počelo da koristi ispitak, vrbov tanjir na koji se lepe ljuspice zlata (LNPĐ; Politika, 05. 03. 2007).

Pretpostavlja se da je život u praistoriji bio mnogo usporeniji ali i jednostavniji u poređenju sa današnjim. Mada nas dele hiljade godina, našim praistorijskim precima nisu nepoznati začeci poljoprivrede, graditeljstvo, pripitomljavanje životinja, izrada keramike, mitologija... Smatra se da su tadašnji ljudi bili daleko kreativniji, bliži prirodi koja je za njih, a čini se i za nas danas, predstavljala veliku tajnu, veliku misteriju, koju je postepeno trebalo razotkriti. Proučavajući Lepenski Vir Živorad Andrejić (Andrejić 2005) zaključuje da je za život ljudi kulture Lepenskog Vira bila izuzetno važna reka sa obiljem ribe. Po Andrejiću, velika važnost ribe se ogleda u njenoj deifikaciji (obožavanje, odavanje božanske počasti, lat. deificatio) koja se manifestuje u skulpturi, kao i ritualu što je često potencirao i Dragoslav Srejović koji se osvrtao i na seobe krupne ribe (moruna) pri čemu je imao u vidu stvaranje određenih kalendarskih znanja. Andrejić dalje beleži da je Ivana Radovanović uviđajući tu nedorečenost, posebno nedostatak ideje koja bi riba mogla biti prauzor za stvaranje ribolikih božanskih skulptura, idući preko upoređivanja i sličnosti potpuno ribolikih kamenih skulptura i fizičkog izgleda dunavskih riba, utvrdila da je u pitanju moruna. 

Kraku lu Jordan

Arheološko nalazište Kraku Lu Jordan se nalazi u ataru sela Brodica, 14 km istočno od Kučeva, na ušću Brodičke reke u Pek, 250 m od magistralnog puta Požarevac – Kučevo – Negotin i neposredno pored železničke pruge Beograd –  Požarevac – Kučevo – Zaječar.

Ar­he­o­lo­ška is­tra­ži­va­nja, kojima je rukovodio Arheološki institut Beograd, započela su 1971. go­di­ne i uz manje prekide trajala su do 1987. godine. Otkriveni građevinski delovi utvrđenja su konzervirani.

U pitanju je jedinstveni arheometalurški centar iz rimskog perioda, koji je od sredine III veka n. e. pa do kraja IV veka n.e. bio u funkciji  metalurgije zlata, srebra, bakra i gvožđa. Utvrđenje je pripadalo rimskoj metalurškoj oblasti Metalla Aureliana, tako da je dolina reke Pek u kasnoantičkom periodu predstavljala region od velikog ekonomskog značaja. Nalazište je posebno značajan spomenik kulture u domenu istorije metalurgije i jedan od retkih u Evropi.

Arheološko nalazište čini antičko utvrđenje i zaštićena okolina od 19 ha. Utvrđenje je smešteno na južnoj padini uskog uzvišenja sa strmim stranama, čiji bedemi prate konfiguraciju tla. Zidovi su izgrađeni od lomljenog kamena, škriljca, koji je vezivan krečnim malterom sa dodatkom rečnog peska i šljunka. Unutar bedema nalazile su se radionice sa pećima, prostorije za pripremu žara i prostorije u kojima su bili smešteni rudari i prerađivači ruda.

Od pokretnog arheološkog materijala pronađene su alatke, žrvnjevi, žišci na visokom postolju za osvetljavanje prostorija, novac kao i delovi keramičkog posuđa za pripremu hrane. Otkrivene su četiri velike posude-pitosi u kojima je topljena ruda. Sve ovo se danas čuva u Muzeju rudarstva i metalurgije iz Bora.  Moguće je da je u utvrđenju postojala i kovačnica, u kojoj je od metala dobijenog preradom izrađivan gotov proizvod kao što su bakarne lampe i sl. Sa turističkog aspekta ovo je veoma interesantan objekat, zbog čega su u planu aktivnosti na njegovom uređenju.

Okolna priroda je nezagađena, sa pitomim proplancima i brzim, bistrim planinskim rečicama. Takođe, u blizini (11 km) je i Dubočka pećina.

Odlukom Vlade Republike Srbije, Kraku lu Jordan je 1983. godine dobio status Kulturnog dobra od izuzetnog značaja. Osim njega, od antičkih arheoloških nalazišta u Braničevskom okrugu ovaj status ima jedino Viminacijum.

Izvori: 

Jelena Bujdić Krečković

Aleksandar Repedžić

LEGENDE, MITOVI I NARODNI OBIČAJI ĐERDAPA

www.tokucevo.org