German božanstvo plodnosti kome su stari Sloveni prinosili ljudske žrtve

Ilustracija: Anđela Đermanović

GERMAN, 12. V, carigradski patrijarh 715—730, zaštitnik od grada i poplava. Hrišćanski sveci German i Ilija preuzeli su ulogu staroslovenskog boga gromovnika i vremenskih nepogoda. Germana praznuju i u njegovu zaštitnu moć veruju Srbi i Bugari. 

Postao je zaštitnik po narodnoj etimologiji svoga imena: grmeti, gr'm (grom) i German. U planinskim selima praznuje se kao zaštitnik od groma i grada, a u ravničarskim od poplava. U selima u okolini Niša, kada naiđu gradobitni oblaci, prema njima se viče: „Do među, Đermo!" Ako zagrmi na dan sv. Germana, onda se govori: „Germane, ljuti prazniče, prenesi ga (grad) u pustu goru!" German se poziva na badnju večeru, da bi se pridobila njegova milost. 

Stari Sloveni imali su božanstvo plodnosti, kome su prinosili ljudske žrtve. Pošto su one bile teške i grozne, to su, verovatno pod hrišćanskim uticajem, zamenjene ljudskim figurama (lutkama), a božanstvo svetim Germanom, kao uspomena na carigradskog patrijarha Germana. Prastaro žrtvovanje figure Germana održalo se do naših dana u severnoj i istočnoj Srbiji, u Bugarskoj i u Trakiji. Ono nije vezano za dan proslave hrišćanskog Germana, nego za vreme kada nastane duga suša, porazna za useve. U selima s-i Srbije figura od gline naziva se Đerman i German, a u pirotskim selima Džerman.

 U selima timočke Crne reke, kada nastane suša, ženska deca naprave poveliku lutku Germana, iskopaju grob i sahrane je. Poviše Germanove glave pobodu krst. Dve devojčice sednu pored groba i tobož plaču, a druge dve pitaju ih zašto plaču. One odgovore: „Umro German od sušu, da padne kiša!" 

Plastična ljudska figura od gline pravila se i u selu Prćilovici kod Aleksinca, ali se mesto njene glave stavljala tikva s dva zrna pasulja mesto očiju, pa je mladići i devojke odnesu u reku i sahrane. U lepeničkom selu Malim Krčmarima žene prave figuru Đermana od drveta, obuku je, preliju vinom unakrst i sahrane negde blizu vode. Oko groba skupe se žene raspletenih vitica, kao što se to čini u žalosti za svojim pokojnikom, pa nariču za Germanom što je umro od suše. Po verovanju, German dobije takvu moć da posle suše nastanu duge kiše. U takvim prilikama German se iskopa iz groba i ostavi u nekoj sporednoj zgradi, da bi ga opet sahranili ako nastane suša. 

Uspomena na sahranjivanje Germana sačuvala se u toponimima: Đerman je selo u Gornjoj Pčinji, Džerman je pritoka Strume, Đermanovac (Gornji i Donji) je polje u selu Divostinu kod Kragujevca. U Bugarskoj devojke prave Germana od gline ili od stare metle, koju iskite krpama, pa je sahrane u reci, da bi se dočarala kiša. Germanu se izdaju podušja kao i svakom mrtvacu. Paralelni običaji kod današnjih slovenskih naroda potvrđuju ulogu srpskog i bugarskog sahranjivanja Germana. Rusi figuru nazivaju Kostroma, Poljaci i Moravci Marana ili Marena; ona se negde potapa u reku, a negde zakopava u  zemlju, to zavisi da li je potrebna kiša ili sunce. 

Slični običaji sahranjivanja simboličnih figura poznati su u južnoj i srednjoj Rusiji pod nazivom Jarilo, gde se i lutka naziva ovim imenom, zatim u ukrajinskom običaju sahranjivanja Kupala. Običaj je osobito izrazit kod Bugara, sa istim nazivom German, i zatim kod Rumuna, kod kojih se lutka zove Kalojan ili Skalojan. S obzirom na oblast u kojoj se javlja ovaj kompleks običaja, neki naučnici pretpostavljaju njegovo tračko poreklo. Međutim, samo ime German, Džerman ne dovodi se u vezu sa tračkim ličnim imenom German, već se više pretpostavlja mogućnost da je ime hrišćanskog sveca Germana preneseno na ove paganske običaje, koje neki objašnjavaju i uticajem Adonisovog kulta, sa  

simboličnim umiranjem i oživljavanjem vegetacije. Neki naučnici ove običaje dovode u vezu sa rusalskim i dodolskim obredima i nalaze u njima tragove kulta pokojnika.

Izvor: Š. kulišić, P. ž. Petrović i N. Pantelić (1970). Srpski mitološki rečnik