Vlaški obredni hleb
 |
| Ilustracija: Anđela Đermanović |
Vlasi ne priređuju pomane samo mrtvima, već i sebi za života. Ove pomane se zovu kumînd ili sarandar i karakteristične su po velikom broju hlebova. Tako je npr. prema podacima Etnografskog muzeja iz Negotina za kumînd porodice Glišić iz sela Žitkovica u opštini Golubac, priređen septembra 2003. godine, ispečeno je tačno 2.622 obredna hleba!
Osnovu pomane čine obredni hlebovi, spremljeni od najfinijeg pšeničnog brašna. Broj hlebova se povećava tokom sedmogodišnjeg ciklusa prema numaraturama ("brojevima"), strogim obrednim pravilima, koja imaju religijsko-magijski i ritualni karakter. Glavni hlebovi zovu se trăbujelje ("zakoni"), i predstavljaju razna božanska, mitska ili demonska bića koja gospodare zagrobnim životom i čuvaju prelaze između dva sveta.
Izgled „zakona”, njihov broj i naziv nije svuda isti i razlikuje se od sela do sela. Postoje razlike čak i u okviru istog mesta, jer je kultura obrednih hlebova pod jakim uticajem lokalne, pa čak i porodične tradicije. To obrednim hlebovima obezbeđuje originalnost i veliku raznovrsnost.
Hleb kao „glava“ pomane („daće“), kod istočnih Vlaha ima antropomorfni karakter; postavljen je na početak trpeze sa obrednim hlebovima (različitog broja), koja posmatrana odozgo – zbog rasporeda hlebova – podseća na čoveka koji leži, pa se smatra da pomana oličava samoga pokojnika.
Kao glava pomane, ovaj hleb treba da je vodi da ne „zaluta“ dok putuje na onaj svet, gde je preuzima posebno božanstvo zaduženo da deli pomane, i ono je dostavlja pokojniku lično. Njemu tada u goste dolaze, pored najbliže rodbine, i sva božanstva kojima su namenjeni pojedini hlebovi.
Kroz onostrani svet pomanu predvodi kolač oblika ovojnice zvani vîntura ili razluog, koji je ovde postavljen u samom središtu glave. Ceo hleb označava kalendarsku godinu, kao jedinicu večnog toka vremena koje se odvija ciklično. Zato je trakama u obliku sunčevih zraka podeljen na 12 polja, sa po jednim mladim mesecom (luna ćinără) na rubu svakog od njih. Mesec svojim menama od rađanja do punog kruga, iza koga sledi nestanak, odnosno umiranje, najsličniji je ljudskoj sudbini; mlađenje meseca budi nadu u mogućnost ponovnog rođenja...
| "...jer se veruje da je bog stvorio čoveka kao besmrtno biće, ali to rođenje ne događa se više na ovome svetu, i nema biološki karakter kao reinkarnacija u istočnim religijama, nego na onom - gde zahvaljujući mnogobrojnim i veoma složenim posmrtnim obredima, svaki upokojeni Vlah počinje svoj večni život kao neki mali kralj! Jer od prastarih vremena živi verovanje da samo istaknuti ljudi, kakvi su oni na visokom položaju, imaju šansu da budu besmrtni." |
Većina ovih hlebova — „zakona” i danas čuva u svom nazivu imena paganskih bogova, kojima se prinose kao beskrvna žrtva.
Glavna su božanstva iz uranskog panteona: Suarilji (Sunce), Luna (Mesec), Marc (utorak, dan Marsa), Žuoj (četvrtak, Jupiterov dan), a četiri nebeska položaja sazvežđa Ursa minor oličena su u najvažnijem hlebu vlaških pomana: svastici! Ovaj motiv javlja se u mnogim varijantama, i pod mnogim nazivima, a najčešći je eufemizam frumošăl („lepotan”).
Slede hlebovi koji se daruju:
- Bogu,
- Bogorodici,
- Arhangelu („uzimaču duša”),
- Svetom Petru („rajskom ključaru”),
- Hleb za čuvara brvna preko koga pokojnik prelazi u zagrobni svet,
- Hleb za stražara koji čuva rajska vrata,
- Hleb pîndar za biće koje nadgleda pomanu i pazi da joj neko nezvan ne pristupi...
Vlasi su ziveli sa prirodom,vremenom su uzeli hriscanstvo pa se promenilo....tada nije slika i spomenika ,Ali kroz pomane podsecivali se na svoje najmilije...
ОдговориИзбриши