Dukljanin

Ilustracija: Anđela Đermanović

 Po predanju, postojao je neki silni i obesni car Dukljan, koji nije verovao u Boga. Od cara Dukljana do cara Konstantina bilo je devet careva. Predanje se odnosi na rimskog cara Dioklecijana (284—305), koji je, po predanju, podigao stari grad Duklju kod ušća Zete u Moraču. 

U Crnoj Gori kruži legenda da je car Dukljan zavezan u viru kod Vezirova mosta lancima koje stalno glođe, i uoči Božića (po drugom, uoči Đurđevdana), taman da ih preglođe i svet da potuče, a Cigani kovači svaki po jednom udari velikim maljem u nakovanj i tako pritvrde lance.

 Po drugom predanju, on je verigama (kovanim lancem) prikovan za stenu i bačen u reku Moraču kod ostataka starog grada Duklje. I sada narod veruje da je Dukljan živ u Morači. 

Po trećem predanju, car Dukljan imao je dvorove u Duklji, gonio je hrišćane, pa je jednom, ploveći Moračom stigao do Vezirovog mosta, tu ga narod uhvatio, vezao lancima i bacio u neku pećinu. 

Neki opet kazuju da je umro i da je sahranjen u nekoj dubokoj jami u Boki. Za stare rimske miljokaze kod sela Tuzi, u okolini Skadra, kazuje predanje da ih je bacao car Duklijan gađajući svog brata i sestru, koji su bežali za Hum; na kojim bi mestima pali, tamo bi se i zadržali, kako tada tako i danas.

 Dukljan je, po narodnim dualističkim motivima, Božji protivnik. U Hercegovačkim i crnogorskim planinama ima ostataka zidina od suhomeđine: od Dubrovnika vode u pravcu Bijele gore poviše Grahova, pa preko Cuca, Kčevske planine, Ostroga, Razbijenog vrha u Bjelopavlićima, Donje Morače do kučkog Koma (u dužini od 4 dana hoda). 

Zidine se u narodu nazivaju Prezida, Dukljaninova međa i Međa Vuka Mahnitoga. Po predanju, ona je bila na granici stare Zete i Hercegovine. U povelji Ivana Crnojevića od 1482. spominje se vojvoda Vuk, koga je narod, zbog podizanja ogromno dugačke granične međe, nazvao Mahnitim, a naziv Dukljaninova međa nastao je po tamnom sećanju na cara Dioklecijana. 

Po jednoj narodnoj pesmi, car Duklijan skinuo je sunce s neba i odneo na zemlju. Sveti Jovan nađe Duklijana, odvede ga na more i baci jabuku u njegove dubine. Duklijan zaroni da je izvadi, a Jovan zaledi more, zgrabi sunce i poleti prema nebu. Duklijan dohvati kamen od hiljadu oka, razbije led, pođe u poteru, stigne Jovana na nebeskim vratima, ščepa rukom njegovo stopalo i: što dohvati, ono i otkide (uporediti predanje o Arhanđelu Gavrilu). 

O caru Dukljaninu vezanom u lance ima nekoliko varijanata, a sve su zasnovane na dualističkom verovanju. Motiv je poznat mnogim starim narodima, pa ga ima i u iranskom i vavilonskom predanju.

Izvor: Š. Kulišić, P. Ž. Petrović i N. Pantelić (1970). Mitološki rečnik