Narod Hmong iz Kine i Jugoistočne Azije

Ilustracija: Anđela Đermanović

Hmong, etnička grupa koja živi uglavnom u Kini i Jugoistočnoj Aziji i govori jezikom Hmong, jedan od jezika Hmong-Mien (takođe poznat kao Miao-Iao jezici). Od kasnog 18. veka, samo Hmong među grupama Miao polako su migrirali iz južnih provincija Kine, gde ih je još uvek ostalo oko 2,7 miliona. Oko 1,2 miliona pripadnika ove zajednice se preselilo u krševite visoravni severnog Vijetnama, Laosa, Tajlanda i istočnih delova Mjanmara (Burma). Više od 170.000 ljudi  živi u Sjedinjenim Državama i skoro 20.000 više u Francuskoj (15.000), Australiji (2.000), Francuskoj Gvajani (1.500), Kanadi (600) i Argentini (600). 

Smatra se da je prvobitni dom Hmonga bio u slivu Huang He (Žute reke) u centralnoj Kini. Polako su terani na jug i marginalizovani od strane rastuće populacije Han Kineza. Tradicionalno, Hmong su praktikovali promenljivu kultivaciju nenavodnjavanih planinskih useva; heljda, ječam i proso su gajeni na najvećim nadmorskim visinama, a pirinač i kukuruz (kukuruz) na nižim nadmorskim visinama. Prašuma je iskrčena i spaljena za sadnju novih njiva; kada bi plodnost zemljišta opadala (obično posle nekoliko decenija), celo selo bi se preselilo. Nova sela mogu biti znatno udaljena od prethodnog lokaliteta grupe. U kasnom 19. veku opijumski mak su u visoravni uneli spoljni trgovci, a Hmong su počeli da ga gaje u integrisanom ciklusu zajedno sa kukuruzom i suvim pirinčem. Prodavali su opijum putujućim trgovcima, obično Kinezima, u zamenu za srebro. Srebro se koristilo za isplate neveste, a sistem trgovine je često uključivao zajam za buduću žetvu opijuma.

Do kasnog 20. veka, promenljiva kultivacija postala je neizvodljiva osim u nekoliko udaljenih oblasti. Kao odgovor na vladine programe u Tajlandu, Laosu i Vijetnamu, Hmong su  uglavnom napustili način uzgoja i proizvodnju opijuma. Umesto toga okrenuli su se stalnom gajenju useva kao što su kukuruz ili baštovanstvom, uzgoju cvetnih vrsta, voća i povrća, koje prodaju na pijacama u ravnici.

Hmong društvo je organizovano kroz niz patrilinearnih klanova sa kineskim prezimenima kao što su Li, Vang i Jang. Manje grupe porekla unutar ovih klanova čine ljude ujedinjene kroz poznatog zajedničkog pretka i zajedničke rituale predaka. Egzogamija prezimena, ili vanbračnost, i dalje se strogo poštuje: muškarac Li ne sme da se oženi ženom Li. Ideologija bratstva ujedinjuje muškarce određenog klana, tako da čovek iz klana Li može očekivati da će naići na gostoprimstvo druge „braće“ Li, gde god da žive. Uloga žene u tradicionalnoj kulturi klanova je višeznačna; o njihovim duhovima se brinulo u zagrobnom životu, ali njihov društveni status je bio nizak.

Klanovi premošćuju široke kulturne podele za koje se smatra da odražavaju migraciju različitih grupa Hmonga iz centralne Kine. Dve glavne kulturne podele Hmonga u jugoistočnoj Aziji su Beli Hmong i Zeleni Hmong, koji se mogu odnositi na boju ženske odeće. Beli Hmong i Zeleni Hmong su tradicionalno živeli u odvojenim selima, retko su se venčavali, govorili su različitim dijalektima, imali su različite oblike ženske haljine i živeli u kućama različitih arhitektonskih obrazaca. Do druge polovine 20. veka postojala je veća bliskost između kulturnih grupa – došlo je do više mešovitih brakova i mešovitih naselja su postala uobičajena – ali je osećaj razlike između podela i dalje ostao jak.

Kulturni život Hmonga i verovanja su izuzetno bogata, poput veza i ljubavnih pesama po kojima su Hmong poznati. U braku se mlada pridružuje domaćinstvu svog muža. Redosled događaja na svadbi se prenosi nizom pesama koje obeležavaju svaki trenutak prelaska neveste, koje pevaju dva posrednika postavljena od strane mlade i mladoženje. Izvestan iznos mladoženjinog novca, tradicionalno u srebru, mora da plati porodica mladoženje porodici neveste. 

Ova isplata deluje kao sankcija za njeno ponašanje; ako se može pokazati da se ona loše ponašala (na primer, prevarila muža ili pobegla bez dobrog razloga), muževljeva porodica može da zahteva njen povratak. Samoubistva žena, često gutanjem opijuma, bila su prilično česta. muškarac može imati više žena; supruge žive zajedno u istoj kući i jednako se odnose prema svojoj deci.

Nova godina, koja počinje 30. dana 12. lunarnog meseca, vreme je za odavanje počasti porodičnim precima i kućnim  duhovima, za ostanak porodice, ovaj dan je rezervisan i za posetu drugim selima i igranje zajedničkih igara. U jugoistočnoj Aziji redovi neoženjenih mladića i devojaka igraju hvatanje platnenom loptom, dok se u Kini tuče pernatom loptom napred-nazad. Ove igre mogu dovesti do daljih susreta između mladog para i na kraju do braka. 

U slučajevima teške bolesti ili nesreće, šaman se poziva u kuću, gde ulazi u posesivni trans kako bi posetio onaj svet i locirao nestalu dušu pacijenta. svaka osoba ima određeni broj duša koje mogu odlutati iz tela ili biti zarobljene od zlih duhova, izazivajući bolest, a posao šamana je da to dijagnostikuje i da povrati dušu.

Pogrebni obredi mogu trajati nekoliko dana, a postoji i niz pogrebnih rituala koji se odvijaju nekoliko godina nakon smrti. Udara se u bubanj, sviraju svirale od trske, a poziva se i osoba koja zna da otpeva pesmu „Otvarajući put“, koja će reinkarniranu dušu pokojnika odvesti nazad u prvobitno selo predaka, odakle će biti ponovo roditi. Leš se sahranjuje, obično na odabranom mestu - kao što su mesta sela - prema kineskom sistemu geomansije (feng šui).

Ponekad šaman deluje kao politički vođa, pošto ne postoji specifično Hmong politička institucija iznad nivoa sela ili lokalne grupe porekla. Od druge polovine  19. do 20. veka Hmong su se periodično dizali na oružanu pobunu protiv kolonijalnih i postkolonijalnih vlasti, kao odgovor na eksploataciju i teškoće koje su nametnuli dominantniji narodi. Često su se ove pobune povezivale sa verovanjem da će se mesijanski vođa Hmonga uskoro roditi, čiju bliskost najavljuje prorok koji potvrđuje svoju tvrdnju „otkrivanjem“ oblika pisanja na jeziku Hmong. Ne postoji tradicionalni oblik pisanja za Hmong, ali legende objašnjavaju kako su izgubili svoje pisanje "u zoru vremena" i opisuju okolnosti pod kojima će ono jednog dana biti obnovljeno. Iako se za jezik sada koriste različita pisma, mesijanski pokreti i dalje postoje.

U 20. veku Hmong iz jugoistočne Azije su bili podeljeni sukobima između komunističkih partija i država. Na Tajlandu, gde su se mnogi Hmong pridružili Komunističkoj partiji tokom 1960-ih, iz tog razloga su stekli reputaciju državnih neprijatelja. Decenijama kasnije, mnogi Hmong na Tajlandu i dalje nemaju prava na državljanstvo ili odgovarajuća prava na zemlju koju obrađuju.

U Laosu su mnogi Hmong stali na stranu opozicije komunistima; nakon Revolucije 1975. godine, više od 100.000 pobeglo je iz Laosa u izbegličke kampove na Tajlandu, odakle su preseljeni u zemlje uključujući Sjedinjene Države, Kanadu, Francusku i Francusku Gvajanu, Australiju i Novi Zeland. Mnoge porodice su bile razdvojene u ovim preseljenjima. Neki koji su u dijaspori Hmong su počeli da tragaju za porodičnim korenima i rođacima dok su ponovo posećivali svoje domovine na Tajlandu, u Laosu, u manjoj meri u Vijetnamu, pa čak i u južnoj Kini, koju su njihove porodice možda napustile pre dva veka. Oformljeni su novi kontakti širom globalne zajednice Hmong-a kroz korišćenje audio- i video kaseta i sve više putem interneta. Zaista, ovaj tehnološki napredak bio je presudan u formiranju novog osećaja transnacionalne zajednice među geografski udaljenim grupama Hmonga.

Izvor:

Nicholas Tapp, Narod Hamong